Door de machinale productie van
dakpannen
konden deze tal van vormen krijgen.
Een van de creatiefste voorbeelden is de kruispan.
Doordat onderaan een dikke (holle) bol aangebracht is, kan deze pan op twee manieren gelegd worden,
waarbij toch steeds de kop- en zijsluitingen naadloos aansluiten.
De kruispan wordt ook bouletpan genoemd (de Parijse firma Boulet maakte de eerste)
of Echterpan (omdat een fabriek te Echt deze pannen als eerste invoerde).
Later werden ze overal in Nederland geproduceerd.
Wanneer de pannen recht boven elkaar gelegd worden, lijken ze wat
op
tuiles du nord,
maar dan met een extra versiering in het midden.
Pas wanneer ze steeds een halve pan opschuiven, onstaat het buitengewoon
levendige beeld dat zo kenmerkend is voor de kruispan, die zijn naam dan ook aan deze
kruiselingse manier van leggen dankt.
Enkele andere types dakpan worden ook
kruiselings gelegd (of zijn daarvoor geschikt), zoals de
Marseillerpan
of de
Oegstgeester pan
De dekkende grootte van de kruispan is 20 bij 23 cm. Per vierkante meter zijn 22,9 pannen
nodig (tegen 18
oud-Hollandse pannen),
met een gemiddeld gewicht van 1,785 kilo per natte pan (tegen 2,787 voor een oud-Hollandse),
wat per vierkante meter een gewicht van 41 kilo oplevert
(tegen 50 kg voor het oud-Hollandse dak). Droog weegt de pan ruim 13% minder
(tegen 7% bij de oud-Hollandse), maar het natte gewicht is voor de kapconstructie het uitgangspunt.
Tekst: Jean Penders, 04-2005. Bronnen: zie literatuurlijst. Foto: Jean Penders
